Praten en luisteren vrouwen anders dan mannen? Toen in 2006 het boek The Female Brain verscheen stond daarin dat vrouwen drie keer zoveel woorden gebruikten dan mannen. Herhaald onderzoek in 2007 van Matthias Mehl bewees het tegendeel, mannen gebruiken gemiddeld iets minder woorden (15.669) dan vrouwen (16.215) dus het verschil is te verwaarlozen. Kwalitatief is er wel een verschil want vrouwen kunnen sneller moeilijke woorden uitspreken en bouwen hun zinnen grammaticaal juister op. Ook stokt een gesprek van een vrouw beduidend minder door het woordje ‘eh’. (Het aantal jongens dat stottert, is twee- tot viermaal zo groot als het aantal meisjes.)

Waardoor komen die verschillen eigenlijk? De evolutiepsychologen verwijzen naar het idee dat in de prehistorie ons brein gekneed is door het feit dat de mannen jagers zijn en de vrouwen tijdens de jacht achterblijven om eten te verzamelen. De jacht gaat grotendeels non-verbaal en de mannelijke jagers verspreiden zich, beiden om het wild niet te verschrikken. Dat verklaart ook het feit dat mannen in alle culturen beter ruimtelijk inzicht hebben dan vrouwen. Zij moeten immers vaak nieuwe jachtterreinen ontdekken en verkennen. Vrouwen blijven als groep dus vaak alleen achter en dat vereiste communicatievaardigheden om de vrede in de groep te bewaren. In veel culturen ging tevens de vrouw na een verbintenis met een man wonen en leven bij de familiegroep van de man. Vrouwen moeten zich dus snel taalkundig aanpassen aan de nieuwe communicatiestructuur van de schoonfamilie. In de jaren tachtig is er een leuk onderzoek gedaan naar hoe jonge jongens en meisjes bepaald speelgoed (wat slechts door één kind kan worden gebruikt) weten te veroveren. Jongens gebruiken hun fysieke kracht als strategie om het speelvoorwerp te verkrijgen, ze duwen de gebruiker gewoon weg. Meisjes gebruiken taalstrategieën om het speelgoed te veroveren. “Nu mag ik, jij speelt er al lang mee” of “geef mij dat alsjeblieft”.

Deze eeuwenlange periode zorgt er dus voor dat mannen een praktische praatstijl hebben ontwikkeld. Het gaat over politiek, sport, wetenschap of het werk maar niet over hoe die zaken beleefd worden. Vrouwen daarentegen praten over gevoelens, die bij de onderwerpen van gesprek passen. En opmerkelijk, zij uiten vaak ook hun zorgen en angsten. Die laatste twee komen in mannentaal weinig aan bod.

Onze eeuwenlange westerse opvoeding onderstreept het verschil tussen jongens en meisjes. Jongens leren dat hun praktische taalvaardigheid gaat om het verkrijgen van invloed en status. Zij willen snel informatie overbrengen en iets oplossen. In die competitie is getal fetisjisme een bijna hilarische strategie: een vrouw vraagt nooit naar het acceleratievermogen van een auto. De meisjes zijn veroordeeld ‘tot het spelen met poppen’ en ontwikkelen een taalvaardigheid waarin verbondenheid, steun, intimiteit en empathie de hoofdrol spelen. Volgens de taalkundige Deborah Tannen is dat ook de verklaring waarom vrouwen zich zo vaak verontschuldigen en sorry zeggen (en mannen dat zelden of nooit doen!). Zij vertelt dat er in Amerika zelfs een bedrijf is opgericht door een vrouw Wilette Coleman, The Apology Line, waarin zij uit naam van een bedrijf de klanten belt om voor een fout of gebrek excuses en verontschuldigingen te maken. Je raadt het al: haar klanten zijn bijna alleen mannen. ‘Sorry zeggen’ betekent voor vrouwen niet dat ze iets niet goed hebben gedaan maar dat ze na onenigheid weer de verbintenis proberen te zoeken. Zij zeggen dat ze rekening willen houden met de gevoelens van de ander en deze ook begrijpen. En in die verontschuldiging zit het oeroude ‘do ut des’ (‘ik geef opdat jij geeft’) uit het religieuze offeren. “Ik verontschuldig me voor x, dan verontschuldig jij je voor y en we beschouwen de zaak beiden als afgedaan.” Het is een poging tot het zoeken naar harmonie.

Recent hersenonderzoek bevestigt het verschil tussen mannen en vrouwen wanneer zij spreken. Bij mannen wordt alleen de linkerhelft (de ‘slaapkwab’, het spraakcentrum) gebruikt. Bij vrouwen activeert het praten beide hersenhelften. Rechts wordt ook het deel actief waarin bijvoorbeeld muziek geïnterpreteerd wordt.

En laten vrouwen zich nu wel of niet makkelijker interrumperen? Ja, want ook hierin speelt het zoeken naar verbinding een rol. Zij luisteren uit beleefdheid om de ander beter te kunnen begrijpen. Maar helaas wordt dan in een debat de kaas van hun brood gegeten. Vrouwelijke taalstrategie kan soms een nadeel zijn.

Dat in de rede vallen van mannen wordt vaak gezien als onvermogen om te luisteren. Shire Hide maakte in haar onderzoek al wereldkundig dat de grootste kritiek van vrouwen is dat hun man niet kan luisteren! En om deze blog nog hilarischer te maken: in 2005 bewezen wetenschappers van de universiteit van Sheffield dat dat waar is. Vrouwenstemmen zijn hoger en melodieuzer en zij bestaan dus uit meer geluidsgolven en zijn daardoor moeilijker te decoderen. De vrouwenstem kan meer informatie doorgeven in een zin dan een man. Serge Ciccotti schrijft dat vrouwen spreken met meer ‘prosodie’. Dat woord is al moeilijk voor een man om uit te spreken, om over de betekenis maar te zwijgen. Prosodie is het geheel van accentuering en intonatie van klankeenheden (lengte van de lettergreep, geluidssterkte, toonhoogte). Oké ……. Dus dat is de reden, zo stellen de wetenschappers uit Sheffield, dat mannen inderdaad moe worden van vrouwenstemmen. Hun hersenen moeten veel harder werken.

Let op:

Bij het in de rede vallen van personen spelen natuurlijk ook persoonlijkheidskenmerken mee. Wanneer iemand pragmatisch is ingesteld dan zal hij of zij snel ter zake willen komen. De communicatie is dan erg doelgericht (erg mannelijk dus). Maar wanneer je een meer bespiegelende persoonlijkheid bent dan neem je de tijd om te reflecteren en te nuanceren. Dat botst.

(n.a.v. tv-uitzending editie.nl 10 maart 2021)