Vandaag de tv-ploeg van Editie Nl in de tuin met de vraag: wanneer kun je nu spreken over ingesleten gedrag? Het ging over het afschaffen van de mondkapjesplicht. Zal iedereen hier blij mee zijn of toch niet? Zeer interessante vraag. Het antwoord ligt dieper in onze psyché besloten dan we aanvankelijk denken. Allereerst het gaat niet over een mondkapje maar over ons dieperliggende idee van vrijheid (overheid of vermeende ziekte beknotten mij door het dwingende mondkapje), maar ook van existentiële angst (ik kan dood gaan dus wil ik veiligheid die ik zelfstandig kan beheren). Wanneer we het terugbrengen naar de vijf grote persoonlijkheidskenmerken (the Big Five) dan gaat het hier om de schaal tussen aan de ene kant ‘neuroticisme’ en aan de andere kant van de schaal ‘emotionele stabiliteit’. Bij de ene kant horen de gevoelens van angst en zorg, terwijl bij personen die hoog scoren op hun ‘e-stabiliteit’ (en dus laag op ‘neuroticisme’) een vorm van zorgeloosheid of ogenschijnlijke naïviteit uitstralen. Dus die laatste groep van personen viert de bevrijding van het mondkapje en gaat fanatiek dansend van festival naar festival en hangt al snel weer aan een parachute na de sprong uit een vliegtuig. Die eerste groep kijkt met enige afstandelijkheid naar dat gedrag. Zij zijn gewoon angstiger en minder risiconemend.

Maar ook een ander tweetal uit de Big Five speelt hier een rol, namelijk ‘extraversie’ en ‘introversie’. Het drie keer op de wang zoenen zal vermoedelijk bij mensen die hoog scoren op introversie na corona dankbaar zijn verminderd. En ook het niet alle dagen naar kantoor hoeven (het koffieapparaat daar ligt eigenlijk de reden voor de aversie: met collega’s praten!) zal voor hen een verrijking van hun leven zijn. We zullen vast en zeker in oktober en november zien, wanneer de griep weer gaat heersen, dat zij gewoon weer mondkapjes gaan dragen. Je loopt niet meer voor gek en modieus gesproken kun je de mondkapjes aan je outfit aanpassen.

En zo verschillen we goddank van elkaar. Het ene kenmerk is niet beter dan het andere. De Big Five is een schaal (vijf in getal) waarmee je iemands persoonlijkheid kan meten. En dat is erg handig want zo weet je ook wie er erg goed bij je passen als partner, als vriend en soms als collega of wie totaal anders is.

De volkswijsheid in o.a. de liefde is dat ‘opposites attract’. Luister maar naar Paula Abdul in het gelijknamige nummer uit 1988: ‘but when we get together it just all works out’, dat is haar conclusie na een bijna oneindige gezongen hoeveelheid verschillen tussen de twee protagonisten van het liedje. Het lijkt zo mooi, de flamboyante persoon met het grijze muisje, de simpele boekverkoper met de oneindig beroemde filmster…….  Hollywood is er rijk van geworden. De wetenschap heeft al heel wat jaren gehakt gemaakt van dit idee. De gelukkigste en succesvolste relaties bestaan uit koppels met een klein leeftijdsverschil (max 4 jaar). Goed, een latere tweede of volgende relatie kan wegens de beroemde midlifecrisis het verschil groter maken. Tevens zijn die koppels vaak uit hetzelfde sociale milieu, bezitten dezelfde socio-economische status en hetzelfde niveau opleiding. Dikwijls ook met dezelfde etnische achtergrond. Ook de fysieke kenmerken stemmen overeen: knappe mensen hebben knappe partners en omgekeerd. Vaak is hun lengte, gewicht, oogkleur en longvolume en zelfs neus- en oorlelgrootte overeenkomstig in het succesvolle paar! En ze komen meestal niet ver bij elkaar uit de buurt vandaan. Uit het oog, zorgt voor de meeste eindes van lange afstandrelaties. Tevens delen succesvolle paren dezelfde ethische waarden en normen en opinies.

Zijn succesvolle paren dan een kopie van elkaar? Nee, ongeveer zo’n 80% overeenstemmingen en de overige 20% verschillen, zorgen voor het succes. Dus de wat luisterende persoon zoekt wel een wat meer pratende persoon maar je moet het dus niet te gek maken! Interessant is dat de Amerikaanse psychologen WJ Chopik en RE Lucas in febr 2019 bewezen dat de persoonlijkheidskenmerken neuroticisme (t.o.v. emotionele stabiliteit) en extraversie (t.o.v. introversie) de belangrijkste factoren zijn voor het geluksgevoel en voldaanheid in een relatie.

[Actor, partner,  and similarity effects of personality on global and experienced well-being. In: Journal of research in Personality, V78, pg 249-261]