Onze hersenen zijn verdeeld in een linker en een rechter helft. Het oude idee is dat in deze delen bepaalde eigenschappen en denkprocessen ‘gefabriceerd’ worden. De linker staat tegenover de rechter helft. Links verbaal, rechts non-verbaal; analytisch tegenover synthetisch; symbolisch tegenover concreet; abstract tegenover analoog; tijdsgebonden tegenover los van tijd; rationeel tegenover non-rationeel; digitaal tegenover ruimtelijk; logisch tegenover intuïtief en lineair tegenover holistisch. Om het samen te vatten (en dat beeld is niet omvergegooid in de wetenschap) is de linkerhelft vooral bezig met routine (handelingen) en details en de rechterhelft is vooral bezig met een groter overzicht en nieuwe ervaringen. De eerste, de linkerhelft, is de auto die de tweede als een caravan meesleept, als het ware.

In de oude gedachte zou creativiteit als een soort kwab dus vooral in de rechterhelft huizen. Nu denken psychologen dat het meer de interactie tussen de twee helften is die je creatief maken. In een creativiteitstest laten de hersenen van mensen die hierop hoog scoren, veel interactie zien. Meer dan bij mensen die laag scoren. De rechterhelft werkt zo lijkt het beter bij kunstzinnige types. Het is dus voor een deeltje aanleg.

Maar gelukkig kunnen we onze rechterhelft ook leren aansturen om creatiever te worden. Je instelling waarmee je je in creatieve situaties bevindt, bijvoorbeeld een brainstorm, is van groot belang. Heb je er geen zin in en voel je druk om in het ‘brainstormcircus’ mee te moeten doen of wil je de beste zijn, dan maken je hersenen geen dopamine aan. Dopamines onderdrukken de controlecentra in de linker prefrontaalschors en maken activiteit in de rechterhelft meer mogelijk. Heel veel plezier hebben in een creatieve sessie is dus een voorwaarde voor een goede uitslag van de sessie. In chaos (minder druk van de linkerhelft) gedijen mooie ideeën veel beter.

En over links en rechts, wanneer je voor een spiegel staat gebruik je meer de linkerhersenhelft dus zie je veel meer pukkeltjes en puistjes, de details. Laat de spiegel maar eens lekker met rust!

De uitzonderlijke tekening van een gebruiksvoorwerp door de creativiteits goeroe Eduard de Bono heb ik aan meer dan 10.000 studenten laten zien. Op mijn vraag wat hun eerste gedachte was bij het gebruiksvoorwerp, dan waren die 99.9% negatief en afwijzend. Ook ik liep in Amerika op de uni in Buffalo in de val. Ook ik had een negatieve gedachte (met een lachende Eduard de Bono).

Hoe komt dat? Onze hersenen zijn erg lui. Ze zijn ingesteld op herkenbare herhaling want dat spaart energie en verlaagd risico’s. En energiebesparing en risicomijding maakt dat je makkelijker en langer overleefd. We noemen dat ‘patroondenken’. Het uitzonderlijke gebruiksvoorwerp vergeleek ik onbewust met alle beelden in mijn denkraam over dat gebruiksvoorwerp. En het leek er niet op dus was het raar en negatief. We beoordelen nieuwe dingen / ideeën met alle oude opvattingen die we daarover hebben. Weinig herkenning, dan keuren we het bijna altijd af. Een Tesla vind je niet uit met patroondenken!

Ruim 1800 rechercheonderzoeken bekeken wetenschappers en zij concludeerden dat rechercheurs de onbedwingbare neiging hadden eerst het bekende te onderzoeken.  En hadden ze succes met het droogleggen van een kanaaltje (het vuurwapen gevonden!!) dan deden ze dat volgende keren weer. Maar al die uren voor niets gedregd, dan …… je begrijpt het al, patroondenken!

In vergaderingen speelt creativiteit een grote rol. We willen vaak iets vernieuwen, aanpassen of uitvinden. In vergaderingen wordt 99% van de tijd besteed aan het oplossen van problemen en andere soorten van wrijving.  Slechts 1 procent van de tijd is vrijgemaakt voor complimentjes of informatie over de stand van zaken in de organisatie.

En als u nu denkt dat ik dat slecht vind, dan heeft u het mis. Niet te snel oordelen. Wat ik wel heb gemerkt, in al de vergaderingen waar ik was uitgenodigd voor mijn creativiteitstrainingen, is dat 99% van de geweldige creatieve opmerkingen, die gemaakt worden, de reacties van de andere aanwezigen ronduit niet creatief zijn.

Dat komt omdat ons hoofd vol zit met ‘idea killers’. ‘Geweldig idee, Johan maar niet uitvoerbaar’, ‘Daar hebben we t geld niet voor’, ‘Dat wordt nooit goedgekeurd’, ‘Daar is onze klant nog niet klaar voor’….. en zo voort en zoooooooo voooooort. Ik heb er inmiddels zo’n 200 verzameld.

Hoe komt dat eigenlijk? In ons westerse denken is de twee waardige logica uitgangspunt. Iets is waar of onwaar, positief of negatief, wit of zwart. Kortom: wij horen kritisch te zijn. Dus elke opmerking die wat buiten de lijntjes kleurt, wordt kritisch tegemoet getreden. En daar zijn we maar wat trots op! Helaas is hierdoor het resultaat dat bijna elke vergadering niet echt vernieuwing brengt.